Vorige week schreef ik al dat herschrijven noodzakelijk is, hoe vervelend dat proces ook kan zijn. Ik beloofde toen ook al dat ik een inkijkje zou geven in mijn herschrijfproces, wat ik zelf al doe voordat ik mijn manuscript naar de uitgever stuur. Vandaag geef ik een samenvatting en in de komende weken zal ik dieper op verschillende fases ingaan. Veel leesplezier!
Persoonlijk
De herschrijfroutine zoals je hem hieronder vindt is ontstaan in de afgelopen jaren. Tegenwoordig besteed ik meer tijd aan het herschrijven dan een paar jaar geleden, terwijl mijn schrijfskill een paar jaar geleden nog niet zo ontwikkeld was als nu. Maar met herschrijven is het dus hetzelfde als met schrijven, door de jaren heen leer je er steeds meer over en ontdek je uiteindelijk een routine die bij je past. Niet iedere schrijver zal mijn routine makkelijk vinden, maar als je niet goed weet waar je moet beginnen is het zeker een aanrader om eens mee te lezen. Uiteindelijk vind je iets wat persoonlijk goed bij jou past.
Hoofdstukindeling
Het schrijven van een boek begint bij mij altijd bij een hoofdstukindeling. Deze maak ik aan de hand van kleine briefjes waar ik de mogelijke gebeurtenissen opschrijf. Vervolgens ga ik ze op de juiste volgorde leggen en op mijn prikbord prikken. Aan de hand daarvan schrijf ik dan een voorlopige hoofdstukindeling. Wat dit met herschrijven te maken heeft? Hier begint het proces al. Als de hoofdstukindeling af is, lees ik deze na een paar dagen nog een keer door en pas hier en daar iets aan. Ik schuif met scènes tot ik een definitief plan heb bedacht.
Bij een aantal manuscripten heb ik zelfs de hoofdstukindeling aan mijn redacteur voorgelegd, zodat zij feedback kon geven die ik al kon verwerken voordat het verhaal definitief op papier stond. Dus ook het herschrijven van je plot, bijvoorbeeld je hoofdstukindeling, hoort bij het herschrijfproces. Het kan je op de lange termijn zelfs tijd schelen.
Het hele verhaal schrijven
Als ik de hoofdstukindeling zo definitief mogelijk heb begin ik met schrijven. Waar sommige schrijvers iedere dag teruglezen wat ze de dag ervoor hebben geschreven en het meteen gaan redigeren, doe ik daar niet aan. Ik schrijf eerst het hele verhaal, voordat ik iets ga herschrijven. Soms bedenk ik me tijdens het schrijven iets, wat bij het herschrijven anders moet, dan zet ik er in het document een opmerking erbij. Soms is dat best frustrerend. Zo herinner ik me dat ik in de eerste versie van De stad schreef: ‘Meer details bij de tweede versie graag, heb ik nu geen tijd voor.’ Alsof ik bij zo’n tweede versie daar ineens wel tijd voor heb, haha.
Afwachten
Als het hele manuscript dan klaar is, wacht ik ongeveer een maand voor ik begin aan de volgende stap in het herschrijfproces, wat op zichzelf ook een stap in het herschrijfproces is. Het is altijd goed om afstand te nemen van het verhaal dat je hebt geschreven en na een tijd kan je er met een frisse blik naar kijken. Bedenk ik me in die maand iets voor bij het verhaal, dan schrijf ik dat op in het notitieboekje dat bij dat verhaal hoort (ik ben groot fan van werken met de hand). Vervolgens print ik het manuscript. Misschien vind je dat zonde van het papier, maar ik heb gemerkt dat het herschrijven écht veel beter gaat als je het gewoon van papier leest.
Terwijl je afwacht kan je uiteraard op vakantie gaan (vandaar de link met de foto). Ik probeer het soms wel zo uit te kienen dat ik precies een manuscript af heb voordat ik op vakantie ga. Sowieso kan je dan nog meer genieten van de vakantie, maar je komt ook niet in de verleiding om e.e.a. alsnog aan te gaan passen.
Macroniveau
Dan kan het herschrijven op macroniveau beginnen. Over deze stap wil ik volgende week meer vertellen, maar in de basis komt het hier op neer: ik lees het verhaal door en ga op zoek naar punten waar het plot wankel is, of ik bepaalde aspecten nog wat sterker kan aanzetten en ontdek ik of het verhaal echt zo goed in elkaar zit of dat het mijn verbeelding is. Heel soms zijn er twee rondes op macroniveau nodig, als het verschil tussen versie een en versie twee erg groot is (wat bij De stad het geval was).
Microniveau
Als het verhaal op macroniveau goed is, ga ik aan de slag met het microniveau. Ook hier wil ik je meer over vertellen, maar bij deze fase kruip ik als het ware door het verhaal heen en kijk of de zinnen lekker lopen, ik let op storende woordherhaling en probeer taalfouten er zoveel mogelijk uit te halen. Maar ja, ik had maar een 6 voor m’n eindexamen Nederlands, dus helemaal foutvrij zal het niet zijn.
Proeflezers
Als het verhaal op microniveau is doorgenomen ga ik het naar proeflezers sturen. In zeldzame gevallen komt deze fase voor het microniveau (zoals het geval is bij De stad, omdat het een ander genre dan gewoonlijk is en ik wil weten of het goed in elkaar zit), maar meestal wacht ik tot het verhaal voor mijn gevoel goed loopt voor ik het manuscript opstuur. Ook over deze stap wil ik je nog iets meer vertellen, maar dat zal ik t.z.t. combineren met de volgende twee stappen.
Redacteur, correctie en proefdruk
Niet iedereen weet al zeker dat zijn of haar boek wordt uitgegeven bij een uitgeverij, maar ik heb het geluk dat ik dat bij mijn Young Adults en de Samen! serie eigenlijk wel zo goed als zeker weet. Mijn redacteur leest het verhaal ook door. Vaak moet ik dan op macroniveau ook weer dingen aanpassen (dat gebeurde bij Help! Herrie in huis en Wow! Ons huis is vol nog) en daarna volgt een redactieronde op microniveau. Vervolgens kijkt een corrector naar het manuscript en tot slot moet ook de proefdruk doorgenomen worden. Deze stappen verschillen volgens mij wel per uitgever, maar het is in ieder geval hoe het bij mij gaat.
Welke stap van het herschrijven lijkt jou het leukst?
Liefs,
Mirjam
Geen idee, wat mij het leuks lijkt. Het afhebben van een eerste versie, zou mij al een enorm tevreden gevoel geven… Fijn dat je iets meer over jouw herschrijf proces schrijft. Want over de schouder meekijken met schrijvers is voor mij toch het leerzaamste. Boekjes-theorie is niet altijd echt toepasbaar. Vooral ook omdat veel processen toch steeds weer een beetje aangepast worden, en dat geef jij ook duidelijk weer. Bedankt.
Het afhebben van een eerste versie is ook echt een enorme mijlpaal en mag zeker niet onderschat worden. En ik denk dat het voor veel mensen geldt dat over de schouder meekijken de beste manier is om iets te leren. De praktijk is verschillend, het herschrijfproces kan per boek verschillen en het is aan verandering onderhevig. Misschien dat ik over een paar jaar wel een heel andere herschrijfroutine heb 😉