Na een paar weken afwezigheid ben ik weer terug met de berichtenreeks over herschrijven. Want hoe maak je optimaal gebruik van proeflezers? Hoe verwerk je hun feedback? Je leest er alles over in het bericht van vandaag!
Heb ik een proeflezer nodig?
Ik kan me voorstellen dat je rondloopt met deze vraag. Er zit ook een zeker gevaar aan het vragen van proeflezers, want je kunt niet langer geheimhouden dat je aan een boek werkt. Tegelijkertijd kan de feedback van anderen heel waardevol zijn: is het verhaal echt zo goed als jij denkt dat het is? Als je opbouwende feedback krijgt kan je verhaal er alleen maar beter van worden!
Mijn ervaring
Voor mijn eerste vier boeken, had ik geen proeflezers, hoewel ik De opdracht wel door een vriendin heb laten doorlezen, die hier ook uitgebreid feedback op heeft gegeven, wat het verhaal zeker ten goede is gekomen. Lijmen werd door mijn schoonzus gelezen en ook voor Chaos had ik mensen benaderd om in ieder geval de eerste hoofdstukken te lezen. Ook Vrije val had ik door een vriendin laten lezen (niet dezelfde die De opdracht heeft gelezen), maar ik vroeg geen gerichte feedback. Pas vanaf Time-out heb ik gebruikgemaakt van een vaste groep proeflezers. Dat was in het begin wennen en ik wist ook niet goed wat ik van proeflezers kon vragen of verwachten, maar inmiddels hebben we een fijne routine ontwikkeld. Het team van proeflezers voor mijn boeken bij De Banier heeft in de afgelopen jaren maar één wijziging gekregen. Voor Project De stad ben ik bewust op zoek gegaan naar andere proeflezers.
Wat vraag je van proeflezers?
Tja, wat doen die proeflezers voor je? Mijn proeflezers mogen me op spelling- en grammaticafouten wijzen, maar dat vind ik het niet het belangrijkste. Mijn proeflezers zijn vooral een klankbord, door hen kan ik ontdekken hoe het verhaal valt. Komt de boodschap die ik heb willen vertellen over? Leest het verhaal lekker weg? Door proeflezers heb ik de kans om een verhaal te testen, voordat het gedrukt en al in de winkel ligt en ik er niets meer aan kan veranderen.
Om mijn proeflezers richting te geven stel ik bij elk manuscript of deel van het verhaal een paar vragen, meestal een paar algemene vragen en een paar gerichte vragen. Bijvoorbeeld:
- Wat vind je van het verhaal?
- Waren er scènes waar je moeilijk doorheen kwam?
- Heeft elk karakter voor je gevoel een eigen persoonlijkheid? En kloppen de acties van die personen ook met hun persoonlijkheid? (n.a.v. het manuscript van Help! Mam is verliefd)
- Lijkt Lynn op het personage die je in Chaos hebt leren kennen? M.a.w: is haar karakter consistent (n.a.v. het manuscript van Time-out)
- Ik twijfel of ik de epiloog erin wil houden. Voegt het iets toe aan het verhaal? (n.a.v. het manunscript van No worries)
Zoals je merkt zijn het verschillende vragen. Ik ga in op ontwikkelingen die mensen doormaken, maar als ik twijfel over een bepaald element, zoals een epiloog, vraag ik dat ook aan mijn proeflezers. En in het geval van No worries waren ze het er allemaal over eens: de epiloog moest blijven.
Hoe verwerk je hun feedback?
Het verwerken van proeflezerfeedback kan een grote, uitdagende klus zijn die je soms niet helemaal overziet. Ik heb inmiddels een stappenplan ontwikkeld om de feedback snel en efficiënt toe te passen in het verhaal.
- Ik zet alle feedback onder elkaar, meestal werk ik dit uit op papier omdat ik dat fijn en overzichtelijk vind werken.
- Zodra ik alle feedback heb verwerkt, pak ik nog eens mijn plotoverzicht erbij en puzzel net zo lang tot ik de opmerkingen van de proeflezers heb verwerkt. Als er een scène is die ik liever niet meer wijzig, maar als meerdere proeflezers van mening zijn dat het anders moet, ga ik er automatisch vanuit dat zij gelijk hebben, ook in dit geval gelden de meeste stemmen.
- Zodra de puzzel van de verhaallijn weer klopt, open ik het document en verwerk de wijzingen in het manuscript.
Meerdere proefleesrondes
Bij mijn young adults en de Samen! serie heb ik nog nooit gebruik gemaakt van een tweede proeflezerronde. Ik riep ook pas de hulp van de proeflezers in na het herschrijven op microniveau. Bij mijn manuscript van De stad is dat anders. Daarbij heb ik zelf te veel vraagtekens of de plotlijn helemaal klopt, dat ik eerst dat in orde wil krijgen voor ik aan het microniveau ga beginnen. Ik heb me voorgenomen om na het herschrijven op microniveau nog een aantal proeflezers te vragen het nog eens te lezen. Dit kan jij ook doen bij jouw verhaal. Je kan bijvoorbeeld ook beginnen met één proeflezer, omdat het lastig kan zijn de mening van vier of vijf verschillende mensen te verwerken in je plotlijn.
Hoeveel proeflezers zou jij vragen voor je eerste manuscript?
Liefs,
Mirjam
Moeilijke vraag, in elk geval meerdere:)
😀